Windturbines op archeologisch grondgebied: gaat dat samen?

Windplanblauw ontwikkelt een windmolenpark in de noordwesthoek van Flevoland. Een deel van het projectgebied ligt in het Rivierduingebied in Swifterbant; een gebied met zeer hoge archeologische waarde. “Van 5300 tot 3400 voor Christus leefden jagers, verzamelaars en boeren op de kreekruggen van de rivieren – dit is de Swifterbantcultuur”, vertelt Jeroen Holman, bestuurslid SwifterwinT bv. “Het Rivierduingebied is uiteindelijk overstroomd, maar door laagjes slibafzetting is de beschaving heel mooi bewaard gebleven. Het is nu cultureel erfgoed dat voor de eeuwigheid begraven óf bewaard moet blijven.”

“Je kunt dit deel van het projectgebied van Windplanblauw als
het Pompeï van de Steentijdarcheologie beschouwen”
– Jeroen Holman

Archeologisch masterplan
“Als organisatie willen we cultureel erfgoed beschermen”, vertelt Jeroen. “Eind 2017 zijn daarom al de eerste onderzoeken gestart. Dit ging destijds via de cyclus van de Archeologische Monumentenzorg; dat start met research, gevolgd door boringen, het graven van proefputten en -sleuven en eventueel een opgraving. Volgens deze cyclus zouden we dit alleen doen op de plekken waar de windturbines komen te staan. Aangezien de Swifterbantcultuur niet op één rechte lijn leefde – zoals de nieuwe turbines wel staan opgesteld – kan onderzoek volgens de AMZ-cyclus de wetenschappelijke waarde tenietdoen. Daarom hebben we samen met de provinciale archeoloog, de gemeente, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en de Rijksuniversiteit Groningen een andere, meer efficiënte werkwijze bedacht waarin we samen bepaald hebben wáár in het gebied welk type onderzoek gedaan wordt zodat het zo goed mogelijk bijdraagt aan de wetenschap. Deze werkwijze is samengevat in een ‘archeologisch masterplan’. Het is een win-win situatie: Windplanblauw plaatst haar molens op de gewenste locaties en archeologen krijgen de gelegenheid de kennis over de Swifterbantcultuur te vergroten.”

“Het archeologisch masterplan is een unieke vondst
en creëert een win-win situatie”
– Jeroen Holman

Voorlopige planning
Als je in Nederland de archeologie ‘verstoort’, komt daar veel bij kijken. “Alles wat waardevol is moet bewaard blijven”, vertelt Tom van de Linde, projectleider archeologie van Windplanblauw. “Op basis van eerdere onderzoeken maken we in de zomer op verschillende plekken waar hoge archeologische waarde wordt verwacht, proef-sleuven waarmee we kunnen inschatten wat we in het gebied kunnen verwachten. Denk aan begravingen, maar ook aan overblijfselen van nederzettingen, gereedschap, zaden en organische resten. Universiteit Groningen gaat ons helpen bij het uitvoeren van wetenschappelijke analyses die ons inzicht geven in de levenswijze van de Swifterbantmens. Het interessante aan de Swifterbantmens is namelijk dat hij in een heel bijzondere tijd van de geschiedenis leefde: de overgang van jager-verzamelaar naar landbouw. De Swifterbantmens deed beide.”

Als er een grote opgraving nodig is, wordt de omgeving hierbij betrokken. “Meerdere boerenfamilies leven al tientallen jaren in het gebied en weten veel van de Swifterbantcultuur én het Rivierduingebied. We betrekken hen daarom graag bij nieuwe ontdekkingen”, vertelt Jeroen. “Ook voor amateurarcheologen en archeologiestudenten zijn deze mogelijke opgravingen erg interessant.”